زمینه مطالعه : انگل ژیروداکتیلوس از دسته کرم های پهن مونوژن (تک میزبانه) و جزء انگل های خارجی مهم ماهی های پرورشی و ماهی های آزاد آبهای شیرین و آبهای شور و ماهی های زینتی محسوب می شود که می تواند سبب ایجاد بیماری و خسارات اقتصادی قابل توجهی گردد. این انگل یکی از شایع ترین انگل های ماهی به ویژه در خانواده کپور ماهیان می باشد. ماهی کاراسیوس اوراتوس (ماهی طلایی) یکی از ماهی های خانواده کپور ماهیان است که بسیار مستعد آلودگی و بیماری با انگل ژیروداکتیلوس می باشد.هدف: هدف از این مطالعه شناسایی گونه انگل ژیروداکتیلوس بر اساس ویژگی های مورفومتریک و مولکولی در ماهی زینتی کاراسیوس اوراتوس می باشد.روش کار: در این مطالعه انگل های ژیروداکتیلوس از سطح بدن و باله های نمونه های ماهی کاراسیوس اوراتوس جداسازی شدند. ویژگی های مورفولوژیک (ریخت شناسی) هر یک از انگل ها بر اساس کلیدهای تشخیصی با استفاده از عکسبرداری، ترسیم و اندازه گیری قسمت های مختلف اپیستهاپتور انگل انجام شد. بررسی مولکولی گونه انگل ژیروداکتیلوس با استفاده از روش PCR قسمتی از توالی 5.8S ژن ریبوزوم RNA و قسمتی از توالی ITS2 ژن ریبوزوم RNA مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس توالی به دست آمده از محصول PCR با توالی های ثبت شده انگل ژیروداکتیلوس در ژن بانک مورد مقایسه قرار گرفت.نتایج: بر اساس بررسی مورفومتریک و تعیین توالی، نمونه های انگل ژیروداکتیلوس در این مطالعه ژیروداکتیلوس گرلیی معرفی شدند.نتیجه گیری نهایی: با توجه به این مساله که شناسایی انگل ژیروداکتیلوس تنها بر اساس خصوصیات مورفولوژی به علت اندازه کوچک انگل (کمتر از یک میلیمتر)، تغییر مورفولوژی ناحیه اپیستهاپتور انگل تحت شرایط مختلف جغرافیایی، نوع میزبان و درجه حرارت آب، تعداد بسیار زیاد گونه های این انگل (بیش از بیست هزار گونه) و شناسایی بسیار اندک این گونه ها (حدود تنها چهارصد گونه تاکنون) کار مشکل و غیر مطمئنی است، بررسی ملکولی تشخیص مورفولوژی را مورد تایید قرار می دهد. بنابراین استفاده از بررسی مورفومتریک به همراه استفاده از تکنیک مولکولی بهترین روش برای دستیابی به شناسایی صحیح گونه های انگل ژیروداکتیلوس و معرفی گونه های جدید این انگل می باشد. اصل مقاله به صورت متن کامل انگلیسی، در بخش انگلیسی قابل رویت است.

زمینه مطالعه: ماهی ها همواره در معرض عوامل بیماریزای مختلف هستند که در این میان انگل ها نقش مهمی دارند. انگل ژبروداکتیلوس از شاخه کرم های پهن و از جمله انگل های خارجی تک میزبانه مهم ماهی های پرورشی و آزاد آب های شیرین، شور و ماهی های زینتی محسوب می شود که می تواند سبب ایجاد بیماری و خسارات اقتصادی قابل توجهی گردد. انگل ژیروداکتیلوس در بین ماهی های زینتی به ویژه در خانواده کپورماهیان بسیار شایع است.هدف: در این مطالعه انگل ژیروداکتیلوس بر اساس ویژگی های مورفومتریک و مولکولی در ماهی طلایی مورد بررسی قرار گرفت.روش کار: انگل ژیروداکتیلوس از سطح بدن، پوست، باله ها و آبشش نمونه های ماهی طلایی پس از انتقال به آزمایشگاه توسط گسترش مرطوب جداسازی گردید و توسط میکروسکوپ نوری مورد بررسی قرار گرفت. ویژگی های ریخت شناسی هریک از انگل ها با اندازه گیری قسمت های مختلف اپیستهاپتور انگل (قلاب مرکزی، قلابک حاشیه ای، میله پشتی و میله شکمی) انجام شد. جهت بررسی مولکولی گونه انگل ژیروداکتیلوس، پرایمر بالادست، در ناحیه 5.8 ژن RNA ریبوزومی 5’CGATCATCGGTCTCTCGAAC3’)) و پرایمر پایین دست، در ناحیه ITS2 ژن RNA ریبوزومی 5’TTAAGGAAGAACCACTAGAG3’)) برای تکثیر DNA گونه های انگل ژیروداکتیلوس به روش PCR، طراحی گردید.نتایج: ویژگی های ریختی گونه انگل ژیروداکتیلوس با استفاده از کلیدهای تشخیصی Yamaguti در سال 1961 بررسی گردید، سپس توالی به دست آمده از انگل مورد نظر با توالی های ثبت شده انگل ژیروداکتیلوس در ژن بانک مورد مقایسه قرار گرفت و نهایتا انگل ژیروداکتیلوس کوبایاشی شناسایی گردید.نتیجه گیری نهایی: استفاده از نتایج بررسی مورفومتریک همراه با نتایج مولکولی، بهترین روش دستیابی به شناسایی صحیح گونه های جدید این انگل می باشد.

در طول طی این بررسی 4 بار صید از سال 1388 تا 1389 در مجموع 207 عدد ماهی کاراس (Carassius carassius) با استفاده از تور ماهیگیری و الکتروشوکر از رودخانه های منابع آبی شمال استان آذربایجان غربی رودخانه ارس و از منابع آبی بخش مرکزی استان رودهای نازلو و باراندوزچای و از منابع آبی جنوب استان زرینه رود که دارای ارزش شیلاتی و اقتصادی بالا می باشند بررسی گردیدند، که از آبششهای ماهیان کاراس رودخانه ارس ژیروداکتیلوس (Gyrodactilus sp) که از رده منوژنها و از دیژنه آ یک گونه از جنس دیپلوستوموم (Diplostomum spathaceum) از چشم تمامی ماهیان کاراس استان (در رودخانه های مورد مطالعه) و از گونه eustrongylides جنس E.excisusدر محوطه بطنی ماهیان کاراس و و از بیماریها و انگل های قارچی Trichodinia sp. و Chilodonellasis sp. از ماهیان کاراس شمال استان معرفی گردیدند. همچنین انگل دیپلوستوموم برای فون انگلی ماهی کاراس در کل استان آذربایجان غربی معرفی گردید. بر اساس نتایج بدست آمده 69.13 درصد از کل ماهیان مورد مطالعه به انگل دیپلوستوموم آلوده بودند که نشان دهنده درصد بالای آلودگی در ماهیان این منبع آبی می باشد.

زمینه مطالعه: گلدفیش (Carassius auratus) از کپور ماهیان Cyprinidae، یکی از پرطرفدارترین ماهیان آکواریومی در ایران و جهان است. قدمت تجارت ماهیان زینتی به ویژه گلدفیش به بیش از صد سال می رسد.اگر بر این باور باشیم که هر گونه موجود آبزی و هر کشوری فون بیماریزای خاص مشخص و نیز ناشناخته ای دارا می باشد،خطرات احتمالی انتقال این عوامل بیماریزا توسط وارادات ماهیان زینتی (چه در سطح کشوری، استانی، شهری) را بیشتر آشکار می سازد. با این وجود تحقیقات محدودی در زمینه آلودگی انگلی آن ها صورت گرفته است. هدف:بنابراین شناسایی و بررسی عوامل بیماری زای ماهیان به ویژه انگل ها قبل از نقل و انتقال ماهیان به محیط جدید به منظور کنترل و پیشگیری از نقل و انتقال ماهیان آلوده و به تبع آن انگل ها به محیط جدید از اهمیت ویژه ای برخوردار است. روش کار: در این بررسی پوست و آبشش 100 عدد ماهی گلدفیش، پس از انتقال به آزمایشگاه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران، از نظر ظاهری بررسی شدند. سپس با تهیه لام مرطوب از پوست و آبشش، از نظر آلودگی به انگل های مونوژن مورد بررسی دقیق قرار گرفتند. نتایج: در مجموع تعداد 9 گونه انگل از 3 خانواده داکتیلوژیریده، ژیروداکتیلیده و انسیلودیسکوئیده، شامل، 4 گونه ژیروداکتیلوس (ژیروداکتیلوس کوبایاشی، ژیروداکتیلوس گورلئی و ژیروداکتیلوس sp.)،4 گونه داکتیلوژیروس (داکتیلوژیروس واستاتور، داکتیلوژیروس فورموزوس، داکتیلوژیروس بائری و داکتیلوژیروس sp.) و 1 گونه آنسیلودیسکوئیدس sp. از ماهیان مذکور جدا سازی شده و شناسایی گردیدند. ژیروداکتیلوس کوبایاشی در بین انگل های یافت شده شایعترین انگل (%10) بود و بعد از آن داکتیلوژیروس واستاتور (%9) قرار داشته است. نتیجه گیری نهایی: اگرچه مقاوت این ماهیان در برابر عوامل بیماری زا بالا است، اما نقل و انتقال این ماهیان به یک بوم سازگان آبی جدید، می تواند عامل انتقال عوامل بیماریزا باشد و باعث شیوع بیماری های جدید در محیط تازه شده و با ایجاد همه گیری در بین ماهیان سالم خسارات جبران ناپذیری را ایجاد نماید.

سی و سه گونه انگل از جنس ژایروداکتیلوس از پوست و آبشش ماهیان پرورشی آب شیرین در استخرها و در حیات وحش در دریاچه ها شناسایی شدند. از میان این تعداد 9 گونه تا حد جنس تشخیص داده شدند که همه آنها به جز گونه های ژایروداکتیلوس در ژاوینی و ژ. الگانس برای فون ایران، جدید محسوب می شوند. تشخیص سایر گونه ها که به طور عمده از ماهیان بومی جدا شده، جدید به نظر می آیند نیاز به مطالعات بیشتری دارد. در میان گونه های شناخته شده ژایروداکتیلوس درژاوینی میخائیلف (1975) در آبشش و باله های دمی و مخرجی ماهیان آزاد و قزل آلا در فصل تابستان یافت شد که یکی از تهدید کنندگان عمده بچه ماهیان انگشت قد تولیدی مراکز تولید آزاد ماهیان محسوب می گردد. در ماهیان پرورشی گرم آبی، ژایروداکتیلوس اسپروستونه آ لینگ (1962)، دارای وسیع ترین دامنه میزبانی است و هر سه گونه کپور ماهیان معمولی، کپور نقره ای و کپور سرگنده را در اغلب منابع آبی و مزارع پرورش ماهی کشور آلوده می نماید. سایر گونه ها که از نظر اهمیت اقتصادی مورد بحث قرار خواهند گرفت شامل ژایروداکتیلوس سیپرینی سه آ، ژ.فوزیلیس، ژ.کابایاشی، ژ.پروسته، ژ.شولمانی و ژ.استانکوویچی می باشند. به علاوه بیماری زایی انگل های جنس ژایروداکتیلوس نیز ارایه می گردد.

در تحقیقات انجام شده بر روی 2600 عدد بچه ماهی خاویاری (سال 1380) از گونه های مختلف، شامل قره برون (2242 عدد)، ازون برون (150 عدد)، شیپ (150 عدد) و فیل ماهی (58 عدد) در کارگاه های پرورش ماهیان خاوریاری شهید بهشتی و شادروان دکتر یوسف پور، سه گونه انگل جدا شد که عبارتند از: Diplstomum spathaceum; Gyrodactylus sp. و .Trichodina sp.درصد شیوع و میانگین شدت آلودگی به دیپلوستوموم در بچه ماهیان قره برون بترتیب 5.49 درصد و 1.66 عدد، در بچه ماهیان ازون برون 0.66 درصد و 1 عدد و در بچه فیل ماهیان 22.41 و 5.38 عدد بود.در بچه ماهیان شیب آلودگی به دیپلوستوموم مشاهده نشد. درصد شیوع و میانگین شدت آلودگی به تریکودینا در بچه ماهیان قره برون بترتیب 45.05 درصد و 76.14 عدد، بچه ماهیان ازون برون 44 درصد و 5.38 عدد، بچه ماهیان شیپ 36 درصد و 63.51 عدد و در بچه فیل ماهیان 32.76 درصد و 34.73 عدد بود.بطور کلی در بچه ماهیان خاویاری مورد بررسی در دو کارگاه درصد شیوع به Gyrodactylus sp. 0.46 درصد، در بچه ماهیان قره برون 0.36 درصد و در بچه ماهیان ازون برون 2.66 درصد بوده است.

انگل ژیروداکتیلوس از شاخه ی کرم های پهن و یکی از انگل های خارجی شایع در ماهیان آب شیرین و دریایی است. این انگل اغلب بر روی پوست و باله ی ماهیان و به ندرت در آبشش آن ها مشاهده می شود. انگل ژیروداکتیلوس می تواند سبب ایجاد بیماری و بروز تلفات در جمعیت ماهیان پرورشی و وحشی گردد. در این مطالعه ابتدا انگل ژیروداکتیلوس با استفاده از گسترش مرطوب از پوست، باله و آبشش ماهی کپور معمولی، کپور نقره ای و سرگنده در مزارع پرورش ماهی استان گیلان جدا و توسط میکروسکوپ نوری بررسی شد. شناسایی مورفومتریک انگل ها با اندازه گیری و ترسیم بخش های سخت اپیستهاپتور از قبیل قلاب مرکزی، قلابک های حاشیه ای، میله ی پشتی و میله ی شکمی صورت گرفت. برای بررسی مولکولی گونه ی انگل ژیروداکتیلوس، پرایمر فوروارد، در ناحیه ی s8/5 ژن RNA ریبوزومی و پرایمر ریورس در ناحیه ی ITS2 ژن ریبوزومی برای تکثیر DNA گونه های انگل ژیروداکتیلوس به روش PCR استفاده شد. سپس توالی به دست آمده از محصول PCR با توالی های موجود در بانک ژن NCBI مقایسه شد. در نتیجه گونه ی انگل ژیروداکتیلوس با هر دو روش مورفومتریک و مولکولی Gyrodactylus sprostonae شناسایی گردید. شیوع آلودگی به این انگل در مزارع مورد بررسی در استان گیلان برای گونه های کپور معمولی، کپور نقره ای، سرگنده و کپور علفخوار به ترتیب 42/21%، 17/6%، 95/21% و 0% تعیین شد.

بسیاری از بیماریهای انگلی با کاهش رشد، تضعیف سیستم ایمنی و در مواقعی با بروز تلفات سنگین در بین ماهیان پرورشی باعث خسارات فراوانی به پرورش دهندگان می شوند.لذا مطالعه به منظور شناسایی، پیشگیری،اعمال مدیریتهای بهداشتی و درمان امری مهم و اساسی است.ترماتودهای منوژن در استخرهای پرورش ماهی با تراکم بالای بچه ماهیان می توانند تهدیدی جدی به شمار بیایند. فرم عفونت‎زای انگل دیپلوستوموم (متاسرکر) هر ساله باعث ایجاد خساراتی در استخرهای پرورش ماهیان گرمابی می ‎گردد. هدف این مطالعه بررسی آلودگی کپور ماهیان پرورشی استان کرمان به ترماتودهای منوژن ژیروداکتیلوس و داکتیلوژیروس و ترماتود دی ژن دیپلوستوموم در فصول مختلف سال بود.این بررسی بر روی چهار گونه ماهیان پرورشی گرم آبی (کپور معمولی، کپور نقره ای، آمور و سرگنده) با وزن متوسط (انحراف معیار) 46±435 گرم و سن 11 هفته در مزارع پرورشی استان کرمان در چهار فصل در سال 1388 انجام شد. پس از صید و بیهوش کردن ماهی، از روی پوست و آبشش ها لام مرطوب تهیه و با میکروسکوپ نوری بررسی گردید. همچنین عدسی چشم ماهیان جهت بررسی میزان آلودگی با متاسرکر دیپلوستوموم خارج و از نظر وجود انگل مورد بررسی میکروسکوپی قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از شاخص اپیدمیولوژیک نسبت شانس و آزمون آماری مربع کای با نرم افزار آماری Stata 10 و سطح معنی دار 0.05 استفاده گردید. از مجموع 910 ماهی صید شده، 361 عدد (39.7 درصد; فاصله اطمینان 95 درصد: 42.8-36.5 درصد) آلوده به انگل های داکتیلوژیروس، ژیروداکتیلوس و متاسرکر دیپلوستوموم بودند. بیشترین میزان آلودگی به ترتیب با انگلهای داکتیلوژیروس، متاسرکر دیپلوستوموم و سپس ژیروداکتیلوس مشاهده شد (52.4 درصد، 38.5 درصد و 9.1 درصد). بیشترین میزان آلودگی با داکتیلوژیروس و ژیروداکتیلوس در آمور (به ترتیب 26.76 و 7.75 درصد) بود اما بیشترین میزان آلودگی با متاسرکر دیپلوستوموم در کپور نقره ای (21.10 درصد) مشاهده گردید. در مقایسه فصل های مختلف، بیشترین و کمترین درصد آلودگی در پاییز و بهار (به ترتیب با 52.8 درصد و 13.74 درصد) بود. بالا بودن میزان آلودگی در پائیز و زمستان را می توان به مهاجرت پرندگان ماهی خوار به منطقه در این فصول سال نسبت داد. در مقایسه با فصل بهار نسبت آلودگی در فصول دیگر از نظر آماری معنی دار بود (p<0.001) قابل توجه است که در فصل بهار آلودگی با متاسرکر دیپلوستوموم در هیچ یک از ماهیان مورد مطالعه مشاهده نشد.

ماهی قرمز یا ماهی حوض طلایی ازماهیان مهم زینتی و از خانواده کپور ماهیان است که به طور گسترده و با قیمت ارزان در مقایسه با سایر ماهیان زینتی در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد به منظور شناسایی انگل های خارجی این ماهی و کسب اطلاعات از میزان درگیری با این گونه انگل ها تعداد 35 عدد از گونه فوق مورد بررسی و مطالعه قرار گرفت. بدین منظور با جمع آوری ماهیان از مراکز تکثیر در شهرستانهای اصفهان، شهرکرد و کاشان و حمل آنها با کیسه های مخصوص حمل ماهی، به مرکز تحقیقات شیلات واقع در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد انتقال داده شدند و پس از زیست سنجی هر کدام اقدام به جداسازی انگل ها از پوست ، باله و آبشش ها گردید در این تحقیق انگلهای تریکودینا، گونه ژیروداکتیلوس، داکتیلوژیروس بائری، داکتلوژیروس انکوراتوس و گونه داکتیلوژیروس مورد شناسایی قرارگرفت. در کل 31.43 درصد ماهیان مورد بررسی سالم و 68.57 درصد آنها آلوده به این انگلها بوده اند. بر روی پوست و باله ها تریکودینا با 34.28 درصد بیشترین و ژیروداکتیلوس با 8.57 درصد کمترین میزان آلودگی را به خود اختصاص دادند همچنین بر روی آبشش نیزجنس داکتیلوژیروس با 25.71 درصد بیشترین و جنس ژیروداکتیلوس با 20 درصد کمترین میزان آلودگی را داشته اند. در مطالعه صورت گرفته ژیروداکتیلوس بائری به عنوان انگل اختصاصی ماهی قرمز جداسازی شده است که ویژگی میزبانی انگل مذکور را نشان می دهد.

آلودگی انگلی در آبزیان بخش مهمی از بیماری های آنها را به خود اختصاص می دهد. برای انجام بررسی میزان شیوع آلودگی انگلی پوست ماهی های قزل آلای رنگین کمان در مرداد ماه 85 به ترتیب به 5 مزرعه پرورشی قزل آلای رنگین کمان مراجعه و از استخرهای هر مزرعه تعداد 386 عدد ماهی قزل آلای رنگین کمان 300 - 250 گرمی به صورت تصادفی جمع آوری و مورد آزمایش قرار گرفتند. طبق این بررسی از مجموع 1930 نمونه مورد بررسی در 5 مزرعه 14 مورد آلوده به ایکتیوفتیریوس (0.7%)، 890 مورد آلوده به تریکودینا (46.1)، 41 مورد آلوده به داکتیلوژیروس (2.1%)، 111 مورد آلوده به ژیروداکتیلوس (5.8%) و 874 مورد هم فاقد انگل (45.3%) بودند. بیشترین میزان آلودگی مربوط به انگل تریکودینا می باشد.